Το Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ) έχει τη χαρά να ανακοινώσει τα αποτελέσματα της 4ης Δημόσιας Πρόσκλησης για την υποβολή ερευνητικών προτάσεων προς χρηματοδότηση για το έτος 2019.
Οι ερευνητικές προτάσεις που θα χρηματοδοτηθούν από το ΚΕΑΕ είναι οι εξής (σε αλφαβητική σειρά με βάση το επώνυμο του αιτούντος και οργανωμένες ανά κατηγορία ένταξης):
ΜΕΤΑΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ
- Μιχάλης Κονάρης, Διδάκτωρ Αρχαίας Ιστορίας, Balliol College, University of Oxford
Τίτλος: «Η Ελλάδα μέσα από Αμερικάνικα μάτια. Αναπαραστάσεις της Αρχαίας Ελλάδας στην Αμερικανική Ιστοριογραφία του 19ου αιώνα»
Σύντομη Περίληψη: Ο 19ος αιώνας είναι μια καθοριστική περίοδος για την αρχαιογνωσία στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Κατά την διάρκειά του οι Αμερικανοί μελετητές της κλασικής αρχαιότητας επιχείρησαν να απελευθερωθούν από την επιρροή των Ευρωπαίων δασκάλων τους και διατύπωσαν το αίτημα για την διαμόρφωση μιας διακριτής Αμερικανικής προσέγγισης στην αρχαία ελληνική ιστορία. Παράλληλα, ως απάντηση σε εχγώριους επικριτές που ισχυρίζονταν ότι οι κλασικές σπουδές δεν απέφεραν κανένα πρακτικό όφελος , οι Αμερικανοί Ελληνιστές υποστήριξαν ότι η γνώση της αρχαίας ελληνικής ιστορίας μπορούσε να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των αρνητικών πτυχών του σύγχρονου Αμερικανικού τρόπου ζωής.
Αντικείμενο της έρευνας είναι η εικόνα της αρχαίας Ελλάδας στο έργο τριών επιφανών Αμερικανών Ελληνιστών του 19ου αιώνα, του Edward Everett (1794-1865), του Cornelius Conway Felton (1807-1862), και του Basil Lanneau Gildersleeve (1831-1924) και η σημασία της για την πολιτιστική και πνευματική αναβάθμιση της Αμερικής. Οι αντιλήψεις των Αμερικανών μελετητών θα αντιπαραβληθούν με εκείνες σύγχρονών τους λογίων στην Γερμανία, την Αγγλία, την Γαλλία και την Ελλάδα. Αναδεικνύοντας τις σύγχρονες προεκτάσεις του έργου των Ελληνιστών του 19ου αιώνα και διερευνώντας τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ αμερικανικών και ευρωπαϊκών προσεγγίσεων η έρευνα έχει στόχο να ρίξει φως στους διαφορετικούς τρόπους ερμηνείας, ιδιοποίησης και ιδεολογικής χρήσης του αρχαίου ελληνικού παρελθόντος σε Ευρώπη και Αμερική.
- Στέλιος Λεκάκης, Μεταδιδακτορικός ερευνητής McCord Centre, Newcastle University
Τίτλος: «Η Αρχαιολογία στο μέτωπο. Πολιτιστική πολιτική και αρχαιολογικά έργα στη γη της Ιωνίας (1919-1922)»
Σύντομη Περίληψη: Το προτεινόμενο έργο θα εξετάσει τις δραστηριότητες των Ελλήνων αρχαιολόγων στη Μικρά Ασία το διάστημα 1919-1922 και τον ρόλο τους στη σύνθεση των εθνικών ταυτοτήτων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Τουρκία, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η έρευνα θα βασιστεί σε βιβλιογραφική και αρχειακή έρευνα, συνθέτοντας ένα σύνολο πληροφορίας για κάποιες αρχαιολογικές θέσεις στη Μικρά Ασία – θέατρα μιας ιδιότυπης ‘συγκρουσιακής’ αρχαιολογίας και διαχείρισης μνημείων στις αρχές του 20ου αιώνα.
Το έργο αποτελεί μια συστηματική έρευνα και σύνθεση δεδομένων σχετικά με τις δραστηριότητες της Αρχαιολογικής Αποστολής Μικράς Ασίας (1919-1922), τις εξέχουσες προσωπικότητες που τη στελέχωσαν και τον ρόλο τους στο πολιτικό περικείμενο κατά τη διάρκεια της αποσύνθεσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του αυξανόμενου οικονομικού ανταγωνισμού των Ευρωπαϊκών δυνάμεων στην περιοχή.
Τα κύρια ερευνητικά ερωτήματα που θα μελετηθούν περιλαμβάνουν:
- Την εξέταση της επιλογής των συγκεκριμένων θέσεων για αρχαιολογική διερεύνηση, τον τρόπο διερεύνησής τους και κάποια από τα ευρήματα.
- Τη μελέτη των δραστηριοτήτων της Αρχαιολογικής Αποστολής Μικράς Ασίας και των σχέσεών τους με τα σύγχρονα πολιτιστικά έργα στην Ελλάδα και την Τουρκία, εξετάζοντας παράλληλα το πώς ο ‘κλασικισμός’ και η ‘βυζαντινή ταυτότητα’ συνέβαλαν στη σύνθεση των εθνικών κρατών στις αρχές του 20ου αιώνα.
- Την ανάλυση της σχέσης μεταξύ των δραστηριοτήτων της Αρχαιολογικής Αποστολής και της ανασκαφής/μετακίνησης των αρχαιοτήτων στη Μικρά Ασία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο από άλλα ξένα αρχαιολογικά ιδρύματα.
- Την εξέταση του τρόπου με τον οποίο οι ανακαλυπτόμενες αρχαιότητες οργανώθηκαν σε διαφορετικά εθνικά αφηγήματα και τη δυνατότητα που μας δίνει αυτός ως σημείο αναφοράς για να προσεγγίσουμε χρήσεις και καταχρήσεις της πολιτιστικής κληρονομιάς στη δημιουργία ‘εθνικής συνείδησης’ για τις ‘φαντασιακές κοινότητες’ της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στις αρχές του 20ου αιώνα.
- Την προοπτική θεώρηση αυτής της μελέτης περίπτωσης -για τη χρήση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε μια ταραχώδη περίοδο- ως βάση για μελλοντικά προγράμματα, με σκοπό την προώθηση της αλληλοκατανόησης και της συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
- Την εξέταση της αξίας της αρχαιολογικής γνώσης που δημιουργήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, ως βάση για συνεργατικά σχέδια διαχείρισης αρχαιολογικών θέσεων με αντικρουόμενες ιστορίες/ερμηνείες, όπως και των υπό συζήτηση.
Το προτεινόμενο έργο είναι η τελευταία φάση ενός ευρύτερου προγράμματος που εκκίνησε το 2007 και ολοκληρώνεται με τη σύνθεση ενός μικρού βιβλίου, το 2019, εκατό χρόνια μετά την απόβαση των ελληνικών δυνάμεων στη Μικρά Ασία.
- Μαρία Μαρτζούκου, Διδάκτωρ Ψυχογλωσσολογίας – Νευρογλωσσολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τίτλος: «Μπορεί η προσωδία να βοηθήσει ασθενείς με μη ρέουσα αφασία να επανακτήσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες;»
Σύντομη Περίληψη: Παρόλο που η αφασία είναι μια πολύ συχνή διαταραχή, οι νευρικές διεργασίες που επηρεάζουν την ανάρρωση παραμένουν άγνωστες. Ως αποτέλεσμα, δεν υπάρχουν ακόμα συγκεκριμένες, ευρέως αποδεκτές θεραπευτικές παρεμβάσεις για τη διαταραχή αυτή. Οι θεραπείες που βασίζονται στα προσωδιακά-μουσικά στοιχεία της ομιλίας, ωστόσο, έχουν χαρακτηριστεί ως πολλά υποσχόμενες. Μια από τις πιο γνωστές μεθόδους θεραπείας που βασίζεται κυρίως σε δύο στοιχεία της προσωδίας και της μουσικής, την τονικότητα και τον ρυθμό, είναι η Θεραπεία του Μελωδικού Επιτονισμού (ΘΜΕ, Melodic Intonation Therapy – ΜΙΤ)
Η ΘΜΕ αναπτύχθηκε αρχικά για την αύξηση της λεκτικής ικανότητας ασθενών με μη ρέουσα αφασία. Παρά το γεγονός ότι η ΘΜΕ έχει μεταφραστεί και προσαρμοστεί από την αγγλική σε πολλές γλώσσες (γαλλικά, πορτογαλικά, ιταλικά και ισπανικά) και έχει παρουσιάσει πολλά και σημαντικά οφέλη για τους ασθενείς, στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι μια σχεδόν άγνωστη θεραπεία.
Στόχος της προτεινόμενης μελέτης, λοιπόν, είναι η μετάφραση και η προσαρμογή της ΘΜΕ στην ελληνική γλώσσα και κουλτούρα, καθώς και ο έλεγχος της αποτελεσματικότητάς της μέσω της διεξαγωγής μιας πειραματικής έρευνας (παρέμβαση) σε Έλληνες ασθενείς με μη ρέουσα αφασία (αφασία τύπου Broca).
Για τον σκοπό αυτό, αφού γίνει η μετάφραση και προσαρμογή της ΘΜΕ στην ελληνική γλώσσα, κάνοντας όλες τις απαραίτητες αλλαγές στις λέξεις, τις φράσεις και τα προσωδιακά στοιχεία (ρυθμός, τονικότητα), στη συνέχεια θα διεξαχθεί η πειραματική έρευνα. Οι συμμετέχοντες που θα λάβουν μέρος στην έρευνα θα είναι συνολικά 8 ασθενείς με αφασία τύπου Broca. Σε 4 από αυτούς θα χορηγηθεί το θεραπευτικό πρόγραμμα της ΘΜΕ για μια περίοδο 12 εβδομάδων, ενώ οι υπόλοιποι θα παρακολουθήσουν τη συνήθη θεραπεία λογοθεραπείας (ομάδα ελέγχου).
Προκειμένου να έχουμε μία ξεκάθαρη εικόνα για τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας (π.χ. καλή κατανόηση/αντίληψη των μουσικών ή/και προσωδιακών στοιχείων), πριν από την παρέμβαση, θα ελεγχθεί και θα αξιολογηθεί η ικανότητα των ασθενών να κατανοούν μουσικό-προσωδιακά στοιχεία, όπως εναλλαγές στην τονικότητα, τον ρυθμό, τη διάρκεια και την ένταση. Η αξιολόγηση αυτή θα πραγματοποιηθεί μέσω της χρήσης μιας δοκιμασίας κατανόησης προσωδιακών-μουσικών στοιχείων η οποία θα δημιουργηθεί για τη συγκεκριμένη έρευνα.
Επιπλέον, για να είμαστε σε θέση να έχουμε μια σαφή εικόνα των αποτελεσμάτων της ΘΜΕ για κάθε ασθενή, θα συλλεχθούν δεδομένα τόσο από διαγνωστικά εργαλεία (π.χ. Διαγνωστική εξέταση της Βοστώνης για την Αφασία – ΔΕΒΑ), όσο και από λειτουργικές απεικονιστικές μεθόδους εξέτασης του εγκεφάλου, οι οποίες θα χορηγηθούν πριν την παρέμβαση, αμέσως μετά τη ΘΜΕ και μετά την πάροδο 3 μηνών από την ολοκλήρωση του θεραπευτικού προγράμματος. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούμε, επίσης, να ελέγξουμε αν οι πιθανές θετικές επιπτώσεις θα εξακολουθούν να υφίστανται και μετά την πάροδο ενός αρκετά μεγάλου χρονικού διαστήματος.
Ως εκ τούτου, η προτεινόμενη μελέτη θα προσφέρει μια δοκιμασία κατανόησης προσωδιακών-μουσικών στοιχείων, την ελληνική έκδοση της ΘΜΕ και πειραματικά δεδομένα από τη συστηματική χρήση της.
- Θανάσης Μπέτας, Διδάκτωρ Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Τίτλος: «Τσιγάρα με φίλτρο… Επιχειρηματικές στρατηγικές, τεχνολογικές αλλαγές και οργανωτικές καινοτομίες στην ελληνική βιομηχανία τσιγάρων, 1945-1973»
Σύντομη Περίληψη: Στις αρχές της πρώτης δεκαετίας μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο εμφανίζεται στη διεθνή αγορά για πρώτη φορά ένα νέο καπνιστικό προϊόν, το τσιγάρο με φίλτρο, απόρροια μάλλον των ανησυχιών που διατυπώνονται έντονα από διάφορους φορείς υγείας αυτή την εποχή και αφορούν τις επιβλαβείς επιπτώσεις του καπνίσματος. Η διάδοσή του μεταπολεμικά φαίνεται πως αποτέλεσε το έναυσμα για τεχνολογικές αλλαγές στη βιομηχανία τσιγάρων. Οι μεγάλες αμερικανικές και ευρωπαϊκές βιομηχανίες τσιγάρων επιδόθηκαν σε μια νέα φάση εκσυγχρονισμού: ανανέωση του μηχανολογικού εξοπλισμού, -με σημαντικότερη καινοτομία τις μηχανές παραγωγής τσιγάρων με φίλτρο- αλλά και υιοθέτηση νέων μεθόδων οργάνωσης της παραγωγής και της εργασίας στο σύνολό της.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις που παρατηρούνται στον κλάδο της βιομηχανίας τσιγάρων στην Ευρώπη μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και το αυξημένο επιχειρηματικό ενδιαφέρον για την επιστημονική διαχείριση της εργασίας φαίνεται πως προκάλεσαν την αναβάθμιση του ρόλου των «ειδικών» που είχαν ως αντικείμενο μελέτης τις συνθήκες εργασίας, την υγεία και ασφάλεια στους χώρους εργασίας. Η έννοια των μετρήσεων, των καταγραφών, των συστηματικών μελετών και ταξινομήσεων του εργατικού δυναμικού από τους «ειδικούς», καθώς επίσης και το ζήτημα της πρόληψης για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία μέσα στους εργασιακούς χώρους, συνδέεται με το αίτημα για αύξηση της παραγωγικότητας και «επιστημονική οργάνωση της εργασίας».
Στην Ελλάδα, οι μεγάλες βιομηχανίες τσιγάρων έχοντας γνώση των αλλαγών που συντελούνται στον κλάδο σε διεθνές επίπεδο αυτή την εποχή, επιδίωξαν να αναβαθμίσουν τον τεχνολογικό και μηχανολογικό τους εξοπλισμό. Προμηθεύτηκαν νέα μηχανήματα, με κυριότερα τις φιλτρομηχανές, προκειμένου να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα και στις νέες καπνιστικές συνήθειες που είχαν ξεκινήσει στην Ευρώπη λίγο νωρίτερα, με τη δημιουργία ενός νέου τύπου τσιγάρου: του τσιγάρου με φίλτρο. Παράλληλα, αναζήτησαν και αυτές μεθόδους επιστημονικής οργάνωσης της εργασίας προκειμένου να επιτευχθεί η αύξηση της παραγωγικότητας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο ρόλος και ο λόγος των «ειδικών» -μηχανικών, τεχνικών συμβούλων, συμβούλων επιχειρήσεων και ιατρών εργασίας- που έχουν ως αντικείμενο τους όρους, τις συνθήκες εργασίας, την υγεία και ασφάλεια στους χώρους εργασίας, μοιάζει να αναβαθμίζεται.
Στο προτεινόμενο ερευνητικό έργο θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε, μέσα από μια συγκριτική οπτική μεταξύ των εργοστασίων τσιγάρων της Ελλάδας και των καπνοβιομηχανιών άλλων χωρών, το ζήτημα των επιπτώσεων που προκαλεί η εισαγωγή της νέας τεχνολογίας και οι οργανωτικές μεταβολές στη διαμόρφωση των επαγγελματικών ειδικοτήτων και στη συγκρότηση των κοινωνικών σχέσεων στο χώρο παραγωγής. Η διερεύνηση των στάσεων, των λόγων και των πρακτικών των «ειδικών», καθώς και των εργαζομένων και των επαγγελματικών σωματείων, γύρω από τα θέματα που θίχτηκαν παραπάνω, αποτελεί επίσης ένα ζήτημα που θα μας απασχολήσει.
- Sukru Ilicak, Διδάκτωρ Ιστορίας, Harvard University
Τίτλος: «Μια εξέταση των πολιτικών των Αλβανών στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης (1821-1826)»
Σύντομη Περίληψη: Υπάρχουν σχεδόν 50.000 αρχειακά έγγραφα που σχετίζονται με την Ελληνική Επανάσταση στα Οθωμανικά Κρατικά Αρχεία στην Κωνσταντινούπολη, ωστόσο οι επιστημονικές έρευνες με βάση αυτές τις πηγές παραμένουν εξαιρετικά περιορισμένες. Σε όλα αυτά τα έγγραφα, οι προσπάθειες της Υψηλής Πύλης για την κινητοποίηση των μουσουλμάνων Αλβανών επαρχιακών προκρίτων-πολεμάρχων εναντίον των Ελλήνων ανταρτών ξεχωρίζουν ως κεντρικό θέμα. Έχοντας εξαντλήσει τις πηγές στρατιωτικού δυναμικού στον αγώνα του με τους επαρχιακούς προκρίτους (αγιάνηδες) κατά τη δεκαετία πριν από την Ελληνική Επανάσταση, το οθωμανικό κράτος ήταν κυριολεκτικά στο έλεος των Αλβανών πολέμαρχων και μισθοφόρων για την καταστολή της ελληνικής επανάστασης, μέχρι την εμφάνιση των Αιγυπτιακών δυνάμεων το 1825. Ωστόσο, οι Αλβανοί ακολούθησαν τα δικά τους ένστικτα επιβίωσης και τις επιδιώξεις τους και η αποστροφή τους στο να προβάλουν ένα ενωμένο μουσουλμανικό μέτωπο εναντίον των Ελλήνων αποδείχτηκε μια ακόμα αποτυχία του ήδη χρεοκοπημένου συστήματος αυτοκρατορικής αφοσίωσης της Υψηλής Πύλης. Υπάρχουν αναρίθμητα έγγραφα στα οποία οι Οθωμανοί διοικητές αξιολογούν την αλβανική αντίδραση ως το κύριο εμπόδιο στην καταστολή της ελληνικής εξέγερσης. Η απροθυμία των ιστορικών να αποδώσουν στους Αλβανούς των αρχών του 19ου αιώνα τις ιδιότητες ενός λαού ικανού να επιδιώξει τα δικά του συμφέροντα –σε αντιδιαστολή με το να αποτελούν απλή συσσωμάτωση μισθοφορικών φυλών– εμπόδισε σε μεγάλο βαθμό την σαφή κατανόηση του βασικού ρόλου τους στην Ελληνική Επανάσταση.
Η προτεινόμενη έρευνα θα διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους οι συντελεστές της μετά-Τεπελενλί τάξης διαμόρφωσαν την πορεία της Ελληνικής Επανάστασης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο μουσουλμανικό αλβανικό στοιχείο. Κάνοντας εκτεταμένη χρήση του οθωμανικού αρχειακού υλικού, η έρευνα θα ακολουθήσει τη σταδιοδρομία των έκπληκτων Αλβανών πολέμαρχων που προσπαθούσαν να βρουν τη θέση τους ανάμεσα στους Έλληνες επαναστάτες που έκαναν αγώνα για ανεξαρτησία και τους πράκτορες της Υψηλής Πύλης που προσπαθούσαν να αποκαταστήσουν την αυτοκρατορική εξουσία.
***
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ
- Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, Δρ. Αστικής Κοινωνικής Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
- Δημήτρης Πέττας, Δρ. Αστικής Κοινωνικής Γεωγραφίας, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ
- Ευαγγελία Παπατζανή, Υποψήφια Διδάκτωρ Πολεοδομίας – Χωροταξίας, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ
Τίτλος: «Χωρο-κοινωνικές επιπτώσεις της Airbnb βραχυπρόθεσμης μίσθωσης ακινήτων στην πόλη της Αθήνας»
Σύντομη Περίληψη: Η προτεινόμενη έρευνα πραγματεύεται την προσφάτως διαδεδομένη πρακτική της Airbnb βραχυπρόθεσμης μίσθωσης ακινήτων στην πόλη της Αθήνας, επιχειρώντας να αναδείξει τις πολλαπλές επιπτώσεις της στο χώρο και στην κοινωνία. Συγκεκριμένα, το ενδιαφέρον περιστρέφεται γύρω από δύο βασικά σκέλη ερευνητικών ερωτημάτων. Το πρώτο αφορά την έκταση που έχει λάβει η Airbnb μίσθωση ακινήτων στην περίπτωση της Αθήνας, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της και την ιδιαίτερη γεωγραφία της. Και το δεύτερο αφορά τη σημασία της συγκεκριμένης πρακτικής για τις στεγαστικές και οικονομικές στρατηγικές των εκμισθωτών, για τις εξελίξεις στην αγορά ακινήτων και για το χαρακτήρα των περιοχών της πόλης στις οποίες αναπτύσσεται.
Τα ερευνητικά ερωτήματα προσεγγίζονται από τη σκοπιά των επιστημών του χώρου και, συγκεκριμένα, της αστικής κοινωνικής γεωγραφίας, μέσα από το συνδυασμό ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων έρευνας. Η ποσοτική διερεύνηση του θέματος περιλαμβάνει τη χαρτογραφική και στατιστική επεξεργασία πρωτογενών δεδομένων που συγκεντρώνει η επίσημη ηλεκτρονική πλατφόρμα της εταιρείας “Airbnb”, καθώς επίσης δεδομένων που παρέχει η ανοιχτή βάση δεδομένων “Inside Airbnb”. Η χαρτογραφική και στατιστική απεικόνιση των χαρακτηριστικών της Airbnb μίσθωσης ακινήτων θα πραγματοποιηθεί σε διαφορετικές και διαδοχικές κλίμακες του χώρου. Αρχικά στην περιφέρεια Αττικής και, στη συνέχεια, στον Δήμο Αθηναίων και σε δύο κεντρικές περιοχές που παρουσιάζουν υψηλή συγκέντρωση Airbnb μισθώσεων και, ως εκ τούτου, ειδικό ερευνητικό ενδιαφέρον: στην περιοχή Κουκάκι-Ακρόπολη και στην ευρύτερη περιοχή δυτικά της οδού Πατησίων που περιλαμβάνει την πλατεία Βικτώριας, τον Άγιο Παντελεήμονα, την Αττική, την πλατεία Αμερικής, τον Άγιο Νικόλαο και τα Κάτω Πατήσια. Εστιάζοντας στις συγκεκριμένες περιοχές, η διερεύνηση του θέματος θα συμπληρωθεί μέσα από τη διεξαγωγή ποιοτικής έρευνας και, συγκεκριμένα, μέσα από ημι-δομημένες και σε βάθος συνεντεύξεις με πλήθος διαφορετικών πληροφορητών, δηλαδή εκμισθωτών και φιλοξενούμενων, μόνιμων κατοίκων, επαγγελματιών, εκπροσώπων συλλόγων και στελεχών της δημόσιας διοίκησης.
Παρά τις διαστάσεις που έχει λάβει η Airbnb μίσθωση ακινήτων σε διάφορες πόλεις του κόσμου, το φαινόμενο έχει προσελκύσει σε περιορισμένο ακόμα βαθμό το διεθνές επιστημονικό ενδιαφέρον, ενώ στην Ελλάδα παραμένει ουσιαστικά αδιερεύνητο. Ωστόσο, έχει απασχολήσει έντονα την πολιτική εξουσία και τη διοίκηση, που έχουν σχεδιάσει και εφαρμόσει επίσημες πολιτικές για τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων του φαινομένου, αλλά και τους κατοίκους ορισμένων περιοχών των πόλεων, που έχουν αναπτύξει ανεπίσημες τοπικές πρωτοβουλίες. Η προτεινόμενη έρευνα φιλοδοξεί να προσθέσει στη μέχρι σήμερα περιορισμένη διεθνή επιστημονική συζήτηση και να εισαγάγει το θέμα αποφασιστικά και στην Ελλάδα. Αντλώντας από την εμπειρία άλλων πόλεων του εξωτερικού γύρω από την Airbnb μίσθωση ακινήτων, η προτεινόμενη έρευνα φιλοδοξεί να συμβάλει στη βαθύτερη κατανόηση του φαινομένου ειδικά στην περίπτωση της Αθήνας, στην ανάδειξη των ιδιαίτερων πτυχών του στο τοπικό πλαίσιο αναφοράς και στη διατύπωση κατάλληλων κατευθύνσεων πολιτικής. Η περίπτωση της Αθήνας αναμένεται να παρουσιάσει ειδικό ενδιαφέρον, λόγω του ιδιαίτερου τοπικού πλαισίου αναφοράς σε σχέση με εκείνο άλλων πόλεων του εξωτερικού, με κρίσιμα διαφοροποιητικά στοιχεία τις ιστορικές διαδικασίες αστικής ανάπτυξης και την τρέχουσα συνθήκη μιας πολυεπίπεδης και συνεχιζόμενης κρίσης.
- Ελπίδα Ρίκου, Διδάκτωρ Κοιν. Ψυχολογίας, École des Ηautes Études en Sciences Sociales, εικαστικός
- Κατερίνα Κωνσταντίνου, Υποψήφια Διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Τίτλος: «Καλλιτεχνική έρευνα στην Ελλάδα, από τη δεκαετία του 1990 ως τα χρόνια της κρίσης»
Σύντομη Περίληψη: Οι πρόσφατες εξελίξεις γύρω από την καλλιτεχνική έρευνα στην Ελλάδα αποτελούν το επίκεντρο της έρευνας. Πρόκειται για μια θεωρητική και μεθοδολογική συμβολή στο σχετικά νέο αυτό πεδίο, που προσελκύει διεθνές ενδιαφέρον γύρω από την ιστορία του και τις προοπτικές του, μεταξύ άλλων και λόγω του ρόλου του στην πολιτισμική παραγωγή αξιών. Συνεπώς, αυτή η επίκαιρη έρευνα φιλοδοξεί να καταγράψει το κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο παραμένει ως σήμερα ελλιπώς καταγεγραμμένο και υποτυπωδών αναλυμένο.
Ο σχετικά πρόσφατος όρος «καλλιτεχνική έρευνα» που αναφέρεται σε ερευνητικές δραστηριότητες, οι οποίες υιοθετούνται από καλλιτέχνες για την παραγωγή καλλιτεχνικού έργου, έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό. Η ερευνητική πρόταση απαντά ακριβώς σε αυτό το ενδιαφέρον για την καλλιτεχνική έρευνα και τους τρόπους με τους οποίους αυτή σχετίζεται με τις νέες τάσεις στην τέχνη, ενώ δίνει έμφαση στην κριτική που αναπτύσσεται γύρω από τα επιστημολογικά και τα πολιτικά θέματα που ανακύπτουν από την διάδοση της. Η καταγραφή της καλλιτεχνικής έρευνας στην Ελλάδα δεν μπορεί παρά να λάβει υπόψιν της ότι για κάποιους συνδέεται με το καινοτόμο πνεύμα των καλλιτεχνών, ενώ για άλλους αποτελεί υποπροϊόν των νεοφιλελεύθερων ανταγωνιστικών σχέσεων στα πεδία παραγωγής γνώσης, που μπορεί να συντελέσει, μακροπρόθεσμα, στον περιορισμό της καλλιτεχνικής ελευθερίας και την διαμόρφωση μιας νέας «ακαδημαϊκής» τέχνης.
Η έρευνα εστιάζει στην περίοδο από το 1990 έως σήμερα, οπότε εντοπίζεται σημαντική ανάπτυξη της καλλιτεχνικής έρευνας στην Ελλάδα, κυρίως μέσα από καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες που δανείζονται στοιχεία από τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες για την παραγωγή καλλιτεχνικού έργου. H τάση αυτή ενισχύεται από τις συνεργασίες μεταξύ Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών κατά την περίοδο της «κρίσης» και από το διεθνές ενδιαφέρον για την σύγχρονη Ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή. Ταυτόχρονα, η καλλιτεχνική εκπαίδευση, στην Ελλάδα, καλείται να στηρίξει την καλλιτεχνική έρευνα και αντίστοιχα να προσαρμόσει και να ανανεώσει περαιτέρω το περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών.
Η έρευνα συνδυάζει έννοιες και εργαλεία από την ανθρωπολογία και την ιστορία της τέχνης, με σκοπό να καταγράψει και να αναλύσει την καλλιτεχνική έρευνα στην Ελλάδα. Η μεθοδολογία και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, συνοψίζονται ως εξής: 1) η δημιουργία ενός αρχείου σχετικών καλλιτεχνικών έργων, καλλιτεχνών και εκθέσεων, 2) ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη μιας διαδικτυακής πλατφόρμας με σκοπό τη συγκέντρωση του ερευνητικού υλικού, 3) η ενημέρωση της Διεθνούς Βάσης Δεδομένων για την Καλλιτεχνική Έρευνα με παραδείγματα από την Ελλάδα με σκοπό την ανάδειξη της καλλιτεχνικής έρευνας, 4) η συγκριτική ανάλυση τεσσάρων παραδειγμάτων καλλιτεχνικών ερευνών, μέσω συμμετοχικής παρατήρησης και συζητήσεων με τους καλλιτέχνες, 5) η συγγραφή ενός επιστημονικού άρθρου και η δημοσίευση του σε σχετικό διεθνές περιοδικό με κριτές, 6) η διοργάνωση μιας ημερίδας, όπου θα συζητηθούν τα αποτελέσματα της έρευνας μεταξύ καλλιτεχνών, επιστημόνων και θεωρητικών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Οι μεθοδολογικές επιλογές, οι θεωρητικές αναζητήσεις, οι μελέτες περίπτωσης και τα έργα προς τεκμηρίωση θα προσφέρουν ένα συγκροτημένο υπόβαθρο για την μελέτη των τάσεων της καλλιτεχνικής έρευνας στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, συμβάλλοντας στην κατανόηση της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας και του θεσμικού της πλαισίου. Εντέλει, η έρευνα αυτή θα επαναδιατυπώσει ερωτήματα σχετικά με την δημιουργικότητα, την διεπιστημονικότητα και την συνεργασία στην επιστημονική και την καλλιτεχνική έρευνα, στην εκπαιδευτική και πολιτική τους.
- Μάριος Χατζηπροκοπίου, Διδάκτωρ Σπουδών Θεάτρου και Επιτέλεσης, Aberystwyth University
- Φωτεινή Τσιμπιρίδου, Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Τίτλος: «Επιτελώντας την Ασούρα στον Πειραιά: Προς μια σιιτική ποιητική ‘πολιτισμικής οικειότητας’ με ελληνικές ενσώματες πρακτικές πίστης.»
Σύντομη Περίληψη: Η προτεινόμενη έρευνα εξετάζει την τελετουργία της Ασούρα, όπως επιτελείται από την Πακιστανική σιιτική κοινότητα στον Πειραιά. Η Ασούρα είναι η μέρα του πένθους για το μαρτύριο του Ιμάμη Χουσσέιν: εγγονoύ του Προφήτη και Τρίτου Ιμάμη, ο οποίος ηγήθηκε μιας εξέγερσης εναντίον του Ομμαϋά Χαλίφη Γιαζίντ Ά και τελικά αποκεφαλίστηκε στην μάχη της Κερμπαλά το 680 μ.Χ. Στη μάχη αυτή βασίζεται το κεντρικό αφήγημα γύρω από το οποίο οι Σιιίτες Μουσουλμάνοι συγκροτούν την πολιτική τους ταυτότητα ως μετανάστες και την θρησκευτική τους ταυτοποίηση ως μειονότητα σε σχέση με τους Σουννίτες Μουσουλμάνους στην Ελλάδα. Η Ασούρα τιμάται κάθε χρόνο μέσω τελετουργιών θρήνου και δημοσίων ακολουθιών που συμπεριλαμβάνουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτομαστίγωμα.
Η εκτός συμφραζομένων εστίαση στην πράξη του αυτομαστιγώματος, η οποία υπερτονίζεται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, επανισχυροποιεί τοπικά στερεότυπα για τις πρακτικές της σιιτικής κοινότητας ως «ασύμβατες» με «ελληνικές» πολιτισμικές αξίες. Κοινωνικές αναπαραστάσεις των Σιιτών ως «βαρβαρικών Άλλων» ανακαλούνται συχνά στο δημόσιο λόγο ώστε να υποστηρίξουν ισλαμοφοβικά και φυλετικοποιημένα αφηγήματα αντικοσμοπολιτισμού. Αντιμέτωποι ωστόσο με την ξενοφοβία και την κοινωνική αποξένωση, οι Σιίτες επιχειρούν συστηματικά να αρθρώσουν αντι-αφηγήματα «πολιτισμικής οικειότητας» (Herzfeld 2005), τα οποία δίνουν έμφαση στις ομοιότητες μεταξύ της δικής τους θρηνητικής τελετουργίας και ποικίλων ενσώματων επιτελέσεων πίστης από τα πολιτισμικά συγκείμενα του ελλαδικού χώρου, όπως το προσκύνημα στην Τήνο (Dubisch 1996) ή τα Αναστενάρια (Danforth 1989).
Η προτεινόμενη έρευνα έχει τριπλό στόχο. Πρώτον, καταγράφει τον πολιτικό αγώνα της κοινότητας να προάγει διαλεκτικά και πρακτικά ένα όραμα πολιτειότητας βασισμένο σε ενσώματες και συν-αισθηματικές συνισταμένες υποκειμενικότητας. Δεύτερον, αναλύει τον πλούσιο μετασυμβολικό χαρακτήρα που η Ασούρα εκλαμβάνει σε ένα μεταναστευτικό πλαίσιο, καθώς μεταμορφώνεται σε ένα ιδίωμα έκφρασης και διαχείρησης αισθημάτων απώλειας που συνδέονται με μεταναστευτικές διαδρομές. Τρίτον, εκκινώντας από την περίπτωση της Ασσούρα, αλλά και διευρύνοντας την ερευνητική οπτική με αναφορά σε άλλα παραδείγματα θρηνητικών επιτελέσεων, εξετάζει πώς η ποιητική της «πολιτισμικής οικειότητας» αρθρώνεται εκ νέου σε σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές, με επίκεντρο τις παραστατικές τέχνες.
***
Θα θέλαμε να συγχαρούμε τους επιτυχόντες καθώς και να ευχαριστήσουμε θερμά όλους τους ερευνητές που μας τίμησαν με την αίτησή τους.
Στις αρχές του 2019, στο site του Κέντρου θα δημοσιευτεί η 5η Δημόσια Πρόσκληση για υποβολή ερευνητικών προτάσεων προς χρηματοδότηση για το έτος 2020.